Forums
  

  
ئیعجازىسوننه‌تى پیرۆزله‌ چه‌ند نموونه‌یه‌كى سه‌رده‌مدا Navbits_start
ئیعجازىسوننه‌تى پیرۆزله‌ چه‌ند نموونه‌یه‌كى سه‌رده‌مدا Uuoo12 منتديات حلبجةنت  :: 

ئيسلامي

 :: 

ئيسلامي-سه‌ره‌كى

 :: 

ئعجازی زانستی له‌ قورئان و سوننه‌ت

ئیعجازىسوننه‌تى پیرۆزله‌ چه‌ند نموونه‌یه‌كى سه‌رده‌مدا
التسجيلالتعليمـــاتموآضـــيع لم يتم آلرد عليهآمشاركات اليوممحرك البحث
 

  
أهلا وسهلا بك إلى منتديات حلبجةنت.
أهلا وسهلا بك ضيفنا الكريم، إذا كانت هذه زيارتك الأولى للمنتدى، فيرجى التكرم بزيارة صفحة التعليمات، بالضغط هنا.كما يشرفنا أن تقوم بالتسجيل بالضغط هنا إذا رغبت بالمشاركة في المنتدى، وفي حال رغبت بقراءة المواضيع والإطلاع فتفضل بزيارة القسم الذي ترغب أدناه.
 

الرئيسيةالبوابةأحدث الصورالتسجيلدخول
ئیعجازىسوننه‌تى پیرۆزله‌ چه‌ند نموونه‌یه‌كى سه‌رده‌مدا Collapse_tcat
المواضيع المضافه مؤخراً
الموضوع
تاريخ ارسال المشاركة
بواسطة
2022-04-18, 20:00
2022-04-18, 19:54
2022-04-18, 19:26
2022-04-18, 19:18
2022-04-18, 17:26
2022-04-18, 17:25
2022-04-18, 17:22
2022-04-18, 17:19
2022-04-18, 17:18
2022-04-18, 17:13


أختر لغة المنتدى من هنا

ئیعجازىسوننه‌تى پیرۆزله‌ چه‌ند نموونه‌یه‌كى سه‌رده‌مدا Uuoo12 منتديات حلبجةنت  :: 

ئيسلامي

 :: 

ئيسلامي-سه‌ره‌كى

 :: 

ئعجازی زانستی له‌ قورئان و سوننه‌ت

ئیعجازىسوننه‌تى پیرۆزله‌ چه‌ند نموونه‌یه‌كى سه‌رده‌مدا

  
 
شاطر
 
  
ئیعجازىسوننه‌تى پیرۆزله‌ چه‌ند نموونه‌یه‌كى سه‌رده‌مدا Empty2011-11-03, 05:43
رسالة
بيانات كاتب الموضوع
ئیعجازىسوننه‌تى پیرۆزله‌ چه‌ند نموونه‌یه‌كى سه‌رده‌مدا
المعلومات
الكاتب:
اللقب:
...::|مدير العام|::...
الرتبه:
...::|مدير العام|::...
الصورة الرمزية
 
ibn islam

البيانات
عدد المساهمات : 6825
تاريخ التسجيل : 23/07/2010
 
 

 

التوقيت

الإتصالات
الحالة:
وسائل الإتصال:


لتواصل معنا عبر
الفيس بوك:
تويتر:
مُساهمةموضوع: ئیعجازىسوننه‌تى پیرۆزله‌ چه‌ند نموونه‌یه‌كى سه‌رده‌مدا   


انشر الموضوع
الرد على الموضوع
الابلاغ عن الموضوع
مراقبة هذا الموضوع



ئیعجازىسوننه‌تى پیرۆزله‌ چه‌ند نموونه‌یه‌كى سه‌رده‌مدا Chand1



سوننه‌تى پێغه‌مبه‌ر (د.خ) پێكه‌وه‌ له‌گـــه‌ڵ قورئانــــى پیـــــرۆزدا
موعجیــــزه‌ گه‌وره‌كه‌یـــان لـــــه‌ رۆژگــــارى ئه‌مــرِۆدا
ده‌ركه‌وتـــووه‌ كـــــه‌ ئیعجـــازى زانستى یه‌, هه‌موو ئه‌و بابه‌تانه‌ى
كه‌ ئیعجازى زانســــتى لـــــه‌ قورئــــان و سوننـــــه‌تدا ده‌رده‌خه‌ن
مه‌به‌ست لى یان ئه‌وه‌یه‌ كه‌ به‌ مرۆڤایــــه‌تى بڵێـــن:

به‌ســــه‌ رۆیشتنــــه‌ خـــواره‌وه‌ بــــه‌ هه‌ڵدێرى جاهیلى یه‌ت و
نه‌فامى دا و بزانه‌ كه‌ خواى گه‌وره‌یه‌ كه‌ رێكخه‌ر و به‌رِێوه‌به‌رى
هه‌موو گه‌ردوونه‌ و پێویسته‌ بۆى ملكه‌چ بیت, هه‌موو ئه‌و زانستانه‌ى كه‌
له‌ رۆژگارى ته‌كنۆلۆژیاى پێشكه‌وتووى ئه‌مرِۆدا دركى پآده‌كه‌ن و
ده‌یدۆزنه‌وه‌ هه‌مووى شوێنه‌وارى ئه‌و فێركردنـــه‌ خودایى یــه‌یـــه‌
بــــــۆ بـــــاوكى مرۆڤایـــه‌تى و نه‌وه‌كـــــانى

وَعَلَّمَ آدَمَ الأَسْمَاء كُلَّهَا البقرة31 .


هه‌موو توێژینه‌وه‌كــــانى ئیعجــــازى زانستیش مه‌به‌ســـت لى یـــان
ئــــه‌وه‌یه‌ كــه‌ مرۆڤه‌كـــــان بــــــزانن كـــــه‌ زۆرێــــك
لـــه‌و راستى یانه‌ى كه‌ زانست و توێژینه‌وه‌ و تاقى كردنـــــه‌وه‌كان
پــــێى گه‌یشتــــوون په‌روه‌ردگارى زانا و دانا له‌ كتێبه‌ پیرۆزه‌كه‌ى
دا ئاماژه‌ى پێداوه‌ و هه‌روه‌ها پێغه‌مبه‌رى پێشه‌واش (د.خ) له‌ سوننه‌ته‌
پیرۆزه‌كانى دا به‌هه‌مان شێوه‌ ئیشاره‌تى بۆ كردووه‌ چونكه‌ هه‌ر
په‌روه‌ردگار خۆى ئاگادارى كردووه‌ و فێرى كردووه‌, ده‌ى ئه‌ى مرۆڤایه‌تى
هه‌ق وویست بگه‌رِێره‌وه‌ بۆ لاى خوداى په‌روه‌ردگارى به‌ هه‌ق و واز
لــــــــــه‌ رێــبــــازه‌ نـــــارِه‌وا و ســـــــــــه‌ر
لێشێوێنه‌ره‌كان بهێنه‌, دوور بكه‌وه‌ره‌وه‌ لــــه‌ شـــه‌وى ده‌یجــــوور
له‌بــــه‌ر ئــــه‌وه‌ى رووناكى یه‌كى دره‌وشاوه‌ له‌به‌رده‌متدایه‌,
خواى گــــه‌وره‌ بـــه‌ میهره‌بــــانى خـــــۆى هیدایه‌تت بدات بۆ ئه‌و
رێبازه‌ راست و تاقانه‌یه‌.


له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌شدا فه‌رمووده‌كانى خوا و پێغــــه‌مبــــه‌ر (د.خ)
هــــه‌مــــووى پــرِن لــــه‌ حیكمـــه‌ت و ســــوود بـــۆ
مرۆڤـــایه‌تى, كه‌ ئه‌گه‌ر ده‌ستى پێوه‌ بگرین تووشى خێر و
به‌ره‌كـــــه‌تى دونیــــــا و دوارۆژ ده‌بین, من لێره‌دا پێم خۆش كه‌
ئاماژه‌ بده‌م به‌ چه‌ند نموونه‌یه‌ك لــــــــه‌ ده‌ریــــاى پرِ لـــــه‌
فه‌رِى سوننه‌تى پیرۆز كه‌ خۆم به‌ قوتابى یه‌كى قوتابخانه‌
نـــــاوازه‌كه‌ى پێغه‌مبه‌ر (د.خ) ده‌زانم.


نموونه‌ى یه‌كه‌م:


ئه‌و برِه‌ خواردنه‌ى كه‌ مرۆڤ پێویستى یه‌تى:


-عن المقدام بن معد يكرب () قال: سمعت رسول الله (د.خ) يقول: ما مَلَأَ
آدَميٌّ وِعاءً شَرّاً مِنْ بَطْنِهِ, بِحَسْبِ ابْنِ آدَمَ لُقَيماتٍ
يُقِمْنَ صُلْبَهُ, فَإِنْ كانَ لا مَحالَةَ, فَثُلُثٌ لِطَعامهِ, وَ
ثُلُثٌ لِشَرابِهِ, وَ ثُلُثٌ لِنَفَسِه حدیپ ێحیح رواه ڕحمد والترمژی
والنسائی وابن ماجه‌ وابن حبّان والحاكم ووافقه الژهبی


. واتــــــه‌: لــــــــه‌ (میقـــدامى كــــورِى معد یكرب)ه‌وه‌ كه‌
هاوه‌ڵێكى پێغه‌مبــه‌ر بـــووه‌ (ره‌زاى خـــواى لێبێــــــت)
ووتــــوویـــه‌تى: گوێم لـــه‌ پێغه‌مبه‌ر بوو (دروود و سه‌لامى خواى
له‌ســـه‌ر بێـــت) فه‌رمــــووى: مـــرۆڤ هیـــچ ده‌فرێكى پرِ نه‌كردووه‌
كه‌ له‌ سكى خۆى خراپتر بێت (واته‌ سكتان پرِ مه‌كه‌ن به‌زیادرِه‌وى
له‌خــــواردن و خواردنه‌وه‌دا), هه‌رئه‌ونده‌ به‌ســـه‌ بــــۆ مرۆڤ
كــــــه‌ چه‌ند پاروویه‌ك بخوات بۆ ئه‌وه‌ى هێزى تێدا بێت و بتوانێت خۆى
راگرێت, ئه‌گه‌ر هه‌ر ناتوانێت خۆى راگرێت و پێویست بكات بـــا سكى بكــات
به‌ سآبه‌شه‌وه‌: به‌شێكى بۆ خـــواردن, بــه‌شێكى بــــۆ خواردنــــه‌وه‌,
و به‌شه‌كـــه‌ى تـــر بــــه‌ خــــاڵى بهێڵێتــه‌وه‌ بـــــۆ
هــــــاتووچۆى هــــه‌وا و هه‌نــــاسه‌كه‌ى (واتــــه‌ ئه‌وه‌نده‌
نه‌خوات كــه‌ نه‌توانێت به‌ ئاسانى هه‌ناسه‌ بدات).


له‌شى مرۆڤ بــــه‌ هــــه‌موو ئه‌ندامه‌كانى جووڵه‌ و هه‌سته‌كــــان و
ئــــه‌و مێشكه‌ى مرۆڤیش كه‌ بیر ده‌كاته‌وه‌ و ته‌گبیر ده‌كات, هه‌موویان
پێویستى یان به‌ ووزه‌ هه‌یه‌ كه‌ خۆى له‌و خواردنه‌دا ده‌بینێته‌وه‌ كه‌
مرۆڤ رۆژانه‌ ده‌یخوات, و پاشان هه‌رسى ده‌كات و ده‌یگۆرِێت بۆ ئه‌و مادده‌
به‌سوودانه‌ى كه‌ هه‌موو ئه‌ندامێك پێویستى یه‌تى بۆ راپه‌رِاندنى
كاره‌كانى, له‌به‌ر ئه‌وه‌ى كه‌ خواردن خۆى له‌خۆى دا یه‌كێكه‌ له‌
له‌زه‌ته‌كان و له‌وانه‌یه‌ مرۆڤ بیكات به‌ مه‌به‌ست له‌ژیانیدا, لێره‌دا
رۆڵى ئه‌م فه‌رمووده‌یه‌ى پێغه‌مبه‌ر (د.خ) دێت كه‌ به‌ مرۆڤ ده‌ڵێت:


خواردن له‌ ژیاندا خۆى له‌خۆى دا ئامانج و مه‌به‌ست نى یه‌, به‌ڵكو
هۆكارێكى به‌رده‌وام بوونى یه‌تى, كه‌ خواى گه‌وره‌ دایناوه‌ بۆ ئه‌وه‌ى
مرۆڤ بتوانێت به‌ كاره‌ گرنگه‌كانى هه‌ڵسێت له‌ ژیانى دا, كه‌واته‌ گرنگ
له‌ خواردندا ئه‌وه‌یه‌ كه‌ وا له‌ مرۆڤ بكات كه‌ بتوانێت خۆى راگرێت و
هێزى تێدابێت, ئه‌وه‌شمان له‌ بیر نه‌چێت كه‌ هه‌موو كه‌سێك به‌پآى
كاره‌كه‌ى و ئه‌ركه‌كانى له‌ ژیانیدا پێویستى به‌ خواردن هه‌یه‌, و
مرۆڤه‌كان وه‌ك یه‌ك نابن له‌م مه‌سه‌له‌یه‌دا, و هه‌رگیز یه‌كێك كه‌
به‌رده‌وام له‌ كار و جووڵه‌دایه‌ وه‌ك یه‌كێك نابێت كه‌ زوربه‌ى كات
دانیشتووه‌ و به‌ ئه‌ركێكى لاشه‌یی ئه‌ووتۆ هه‌ڵناسێت.


به‌ڵام پێغه‌مبه‌رى خودا به‌و به‌رچاو روونى یـــه‌ى په‌روه‌ردگــــار پآى
دابـــــوو ده‌یزانى كه‌ زۆرێك له‌ مرۆڤه‌كان به‌وه‌نده‌ رازى نابن, بۆیه‌
پآیان ده‌فه‌رموێت ئه‌گــــــه‌ر به‌وه‌نده‌ رازى نـــــه‌بوویت كـــــه‌
پێویستت پآیه‌تى له‌ ژیانى رۆژانه‌تدا ئه‌وه‌ من ئامۆژگارى یه‌كت ده‌كه‌م
كه‌ ته‌نها سآیه‌كى گــــه‌ده‌ت پـــرِ لــه‌ خواردن بكه‌ و سآیـــــه‌كى
تـــــر بــــــۆ خــــواردنـــــه‌وه‌ و سآیه‌كه‌كه‌ى تر به‌ به‌تاڵى
به‌جآبهێڵه‌, بۆ ئه‌وه‌ى سى یه‌كانت به‌شێوه‌یه‌كى ئاسایی هه‌ناســـه‌
بـــــده‌ن, و هــــــه‌واى رۆیشتوو بۆ ناو سى یه‌كان و ده‌رچووش له‌ سى
یه‌كانه‌وه‌ به‌ شێوه‌یه‌كى ئاسایی رێرِه‌وى خۆیان وه‌ربگرن, ناوپه‌نچك
به‌هۆى گه‌ده‌ى پرِ بوو په‌ستانى نه‌چێته‌ سه‌ر (كه‌ كارى سى یه‌كان و دڵ و
كۆئه‌ندامى سوورِانى خوێن نارِه‌حه‌ت تر ده‌كات) و به‌ پێچه‌وانه‌شه‌وه‌
ئه‌میش په‌ستان نه‌خاته‌ سه‌ر گه‌ده‌ و ده‌ره‌نجام هه‌ناسه‌دان نارِه‌حه‌ت
نه‌بێت, فه‌رمووده‌ پیرۆزه‌كه‌ ئیعجازێكى پزیشكى ترى تێدایه‌ ئه‌ویش
ئاماژه‌دانه‌ به‌ په‌یوه‌ندى نێوان هه‌ناسه‌دان و پرِێتى یان خاڵێتى گه‌ده‌
كه‌ زۆر نوآ ئه‌م په‌یوه‌ندى یه‌ به‌شێوه‌یه‌كى زانستى یانه‌
سه‌لمێنراوه‌.


قه‌ڵه‌وى ( السمنة Obesity) كه‌ نه‌خۆشى یه‌كى گرنگى سه‌رده‌مه‌, وه‌ك
له‌ كتێبه‌ پزیشكى یه‌كاندا هاتووه‌ بریتى یه‌ له‌ زیادرِه‌وى له‌ خواردندا
كه‌ كاریگه‌رترین چاره‌سه‌رى بریتى یه‌ له‌ خواردن به‌ڵام تێرنه‌بوون,
ووته‌یه‌كى به‌ناوبانگ و رِاست هه‌یه‌ كه‌ ده‌ڵێت: ئه‌وه‌ى زۆر بخوات زۆر
ناژى, مه‌به‌ست له‌ زۆرخۆریش ته‌نیا زیادرِه‌وى نى یه‌ له‌ خواردنى چه‌ورى
دا كه‌ زۆرێك له‌ خه‌ڵكى وا تێده‌گه‌ن كه‌ ته‌نیا زۆر خواردنى چه‌ورى
ده‌بێته‌ هۆى قه‌ڵه‌و بوون, به‌ڵام زۆرخواردن له‌ هه‌مووجۆره‌كانى ترى
مـــــادده‌ خۆراكى یه‌كــــــانیشــــدا وه‌ك: كــــاربۆهیـــــدرات و
شیرینى یـــــه‌كان و پرۆتینه‌كان بۆ له‌ش زه‌ره‌رمه‌نده‌, و له‌ له‌شدا
ده‌گۆرِێن بۆ چه‌ورى و له‌ دیوارى خوێنبه‌ره‌كاندا ده‌نیشێن و ده‌بنه‌ هۆى
ره‌قبوون و ته‌سك بوونه‌وه‌یان.


بـــه‌ رِاســـتى ئــــه‌م فه‌رمـــووده‌ پیـرۆزه‌ یه‌كێكه‌ له‌ لوتكه‌كانى
ئیعجازى زانستیى خۆپارێزى و خۆراكزانى, كه‌ یاسایه‌كى دان پێدانراوى
زانستیی له‌ خۆگرتووه‌ كه‌ ده‌ڵێت: یاساى سروشتى له‌ خۆراكدا و
خۆپــــــاراستــن لـــه‌ نه‌خـــۆشى بریتى یه‌ له‌ ئیعتیدال و
ناوه‌نجینه‌یی له‌ خواردندا, نه‌ ئه‌وه‌نده‌ كه‌م كه‌ مرۆڤ نه‌توانێت
كاره‌كانى راپه‌رِێنێت و نه‌ زیادرِه‌ویش كه‌ هه‌مووى زه‌ره‌ره‌ز.


پێغه‌مبه‌رى ئازیز (د.خ) كاتێك كه‌ داوا ده‌كات كه‌ سێیه‌كى گه‌ده‌ به‌
خاڵێتى بمێنێته‌وه‌ ئاماژه‌ى داوه‌ به‌ رِاستى یه‌كى پزیشكى زۆر نوآ كاتێك
كه‌ زاناى رووسى ئیڤـــان پـــاڤلۆڤ (Pavlov) لــــه‌ سه‌ره‌تاى سه‌ده‌ى
بیسته‌مدا دۆزى یه‌وه‌ كه‌ گه‌ده‌ چه‌ندین ده‌ردراوى تایبه‌تى هه‌یه‌ كه‌
بۆ هه‌رس كردنى خواردن ده‌یرِژێت (ئه‌م زانایه‌ پاداشتى نۆبلى له‌سه‌ر
دۆزینه‌وه‌كانى له‌ ساڵى 1904دا وه‌رگرت), ئه‌گه‌ر مرۆڤ گه‌ده‌ى پرِبكات
له‌ خواردن و خواردنه‌وه‌ ئه‌وا ئه‌و ده‌ردراو و ئه‌نزیمانه‌ى گه‌ده‌
شوێنیان بۆ نامێنێت تاوه‌كو له‌گه‌ڵ خۆراكه‌كه‌دا تێكه‌ڵ ببن و هه‌رسى
بكه‌ن, بۆیه‌ هه‌میشه‌ ئه‌و كه‌سه‌ى كه‌ به‌رده‌وام گه‌ده‌ى پرِده‌كات
هه‌ست به‌ نارِه‌حه‌تى و پرِبوون ده‌كات و خواردن باش هه‌رس ناكات (التخمه‌
و عسر الهچم) كه‌ له‌وانه‌یه‌ بیرِشێنێته‌وه‌ و تووشى چه‌ندین نارِه‌حه‌تى
تر ده‌بێت, هه‌روه‌ها گه‌ده‌ى مرۆڤ پێك هاتووه‌ له‌ تووره‌كه‌یه‌كى
ماسولكه‌یی كه‌ كاتێك مرۆڤ له‌ خواردن ده‌بێته‌وه‌ هه‌ڵده‌ستێت به‌
رِاوه‌شاندنى خواردن و خواردنه‌وه‌كه‌ و له‌گه‌ڵ ده‌ردراوه‌كانى گه‌ده‌دا
تێكه‌ڵیان ده‌كـــــات (وه‌ك مه‌شكـــــه‌ى كــــورده‌وارى خۆمـــــان
وایـــــه‌), ئه‌گـــه‌ر مرۆڤ به‌شێكى گه‌ده‌ى به‌ خاڵێتى بــــه‌جآ
نه‌هێڵێــــت و هه‌مووى پــــرِ بكــــات ئــــه‌وا بوارى ئه‌م
راوه‌شاندنه‌ى نابێت خواردنه‌كه‌ به‌ باشى هه‌رس نابێت.


لێـــــره‌دا پێـــم خۆشــــه‌ ئامــــاژه‌ بـــــه‌ فه‌رمانێكى ترى
پێغه‌مبه‌ر (د.خ) بده‌م كه‌ وه‌ك هاوه‌ڵه‌كانى بۆمان ده‌گێرِنه‌وه‌:

نَهَى رَسُولُ اللهِ (د.خ) عَن إِدْخال الطَّعام عَلى الطَّعام , واته‌: پێغه‌مبه‌ر (د.خ)

به‌رگرى و نه‌هى كردووه‌ له‌وه‌ى مرۆڤ دواى خواردن خـــــواردنێكى تــــر
بكــــات بـــه‌ســـــه‌رى دا, مه‌به‌ستى فه‌رمووده‌كه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌
ئه‌گه‌ر مرۆڤ ژه‌مێك و خواردنێكى خوارد با به‌یه‌كه‌وه‌ هه‌مووى بخوات و
پاشان ماوه‌یه‌كى باش بووه‌ستێت ئینجا خواردنى تر بخوات, نه‌ك كه‌ كه‌مێكى
خوارد تۆزێك بووه‌ستێت و ئنجا كه‌مێكى تر بخووات, وه‌ك زۆر كه‌س عاده‌تى
وایه‌ كه‌ نان ده‌خوات پاش كه‌مێك شیرینى یه‌ك ده‌خوات ئینجا میوه‌ و دواى
كه‌مێكى تر چه‌ره‌سات و به‌و شێوه‌یه‌, ئه‌مه‌ زۆر هه‌ڵه‌یــــه‌.


حیكمه‌ت و گه‌وره‌یی ئه‌م فه‌رمووده‌یه‌ لــــــه‌ رۆژگـــــارى
ئه‌مـــــرِۆدا ده‌ركه‌وتووه‌ لــــــه‌ رِووى زانستى كــــارئه‌ندامزانى
یه‌وه‌ (فـیـسـیـۆلــۆژى Physiology), زانایــان بینیویانه‌ كــــه‌
گـــــه‌ده‌ كاتێك خــــواردنى تآده‌چێــــت هه‌ڵده‌ستێت بـــــه‌ داخستنى
هــــــــــه‌ردوو ســـــه‌ره‌تا و كــــۆتایى یه‌كـــه‌ى (گـــــه‌ده‌ دوو
ده‌رگـــــاى هـــــه‌یه‌: ده‌رگـــــاى ســـه‌ره‌وه‌ كــــه‌ لـــه‌
سورێنچكـــــه‌وه‌ بـــۆى ده‌چێــــــت و ده‌رگــــــاى خـــواره‌وه‌
كـــــه‌ ئـــــه‌وه‌ى لـــــه‌ ناوى دایه‌ ده‌یرِژێنێته‌ ناو ریخۆڵه‌ى
دوانزه‌گرآوه‌), پاشان كردارى راوه‌شاندنىخۆراك ئه‌نجام ده‌دات كه‌ئه‌مه‌
2-4سه‌عاتى ده‌وێت بۆ ئه‌وه‌ى به‌ باشى خواردنه‌كه‌ هه‌رس بكات, ئه‌گه‌ر
مرۆڤ زووتر خواردن بخوات واته‌ هه‌موو نیو سه‌عات یان سه‌عاتى جارێك شتێك
بخوات بووارى ئه‌م كرداره‌ نادات به‌ رێك وپێكى به‌رِێوه‌ بچێت و تووشى (
عسر الهضم ) ده‌بێت و سوودى باش له‌ خۆراكه‌كه‌ وه‌رناگرێت, كه‌واته‌ كه‌
مرۆڤ خواردنى خوارد با عاده‌تى وا بێت به‌ یه‌كه‌وه‌ هه‌مووى بخوات و پاشان
تا 2سه‌عات به‌لایه‌نى كه‌مه‌وه‌ خۆراكى تر نه‌خوات و نه‌یكات به‌سه‌ر
یه‌كدا بۆ ئه‌وه‌ى تووشى نارِه‌حه‌تى نه‌بێت, وه‌ك چۆن فه‌رمووده‌
پیرۆزه‌كه‌ ئامۆژگارى كردووین و زانستى ئه‌مرِۆش راستیی و دانایی ئه‌م
ووته‌یه‌ى بۆ ده‌رخستووین, ئه‌م بابه‌ته‌ له‌ قورئانى پیرۆزیشدا ئاماژه‌ى
بۆ كراوه‌ له‌ باسكردنى خواردنى به‌هه‌شتى یه‌كـــــاندا كـــــه‌ خــــواى
گـــــه‌وره‌ ده‌فه‌رمــوێت:

وَ فَاكِهَةٍ مِّمَّا يَتَخَيَّرُونَ{20} وَ لَحْمِ طَـيْرٍ مِّمَّا يَشْتَهُونَ{21} الواقعة ,

واتــــه‌: بـــــۆ به‌هه‌شتى یه‌كــــان هــه‌یه‌ هـه‌ر میوه‌یه‌ك كه‌
خۆیان هه‌ڵیبژێرن, پاشان گۆشتى هه‌ر باڵنده‌یه‌ك كه‌ حه‌زیان لێى بێـــت,
واتـــــه‌ خواردنه‌كــــانیان بــــه‌ دواى یه‌كدایه‌ بــــه‌
مــــــاوه‌یه‌ك, ئـــــه‌م ئایــــه‌تـــه‌ ئامــــــاژه‌یه‌كى زانستیی
گرنــــگى تــــرى تێدایه‌, كه‌ هاتووه‌ میوه‌ى پێش خواردنى سه‌ره‌كى
خستووه‌, كه‌ ئه‌مه‌ رێگه‌یه‌كى زۆر ته‌ندروستى یه‌ و ئێستا پسپۆرِه‌كانى
خۆراكزانى ئامۆژگارى خه‌ڵكى پآده‌كه‌ن (لێره‌دا خوێنه‌رى به‌رِێز یاد
ده‌خه‌مه‌وه‌ كه‌ عاده‌تى لاى خۆمان كه‌ خواردنى میوه‌یه‌ دواى نان به‌
ماوه‌یه‌كى كه‌م خوویه‌كى ته‌ندروستى نى یه‌ و پێویسته‌ بگۆرِدرێت).


هه‌روه‌ها فه‌رمووده‌ى دابه‌شكردنى گه‌ده‌ بۆ 3به‌ش حیكمه‌تێك و نهێنى
یه‌كى تریشى تێدایه‌ كه‌ رێده‌گرێت له‌ قه‌ڵه‌و بوونى مرۆڤ و كێشى زیاده‌,
ته‌نانه‌ت ئێستـــــــا لـــــه‌ ووڵاتـــــه‌ یه‌كگرتووه‌كـانى ئه‌مریكادا
رێگه‌یه‌كى نوێ بۆ دابه‌زاندنى كێشى له‌ش به‌كارده‌هێنرێت, ئه‌ویش
ئه‌وه‌یه‌ كه‌ باڵۆنێك (میزه‌ڵانێك)ى تایبه‌تى ده‌خرێته‌ ناو گه‌ده‌وه‌ و
هه‌واى تێده‌كرێت تا سآیه‌كى گه‌ده‌ پرِده‌كات و دوو به‌شه‌كه‌ى ترى به‌
به‌تاڵى ده‌هێڵرێته‌وه‌ بۆ خواردن و خواردنه‌وه‌, بینراوه‌ كه‌ ئه‌م
رێگه‌یه‌ زۆر سوودبه‌خشه‌ بۆ دابه‌زاندنى كێشى زیاده‌, هه‌روه‌ها سوودێكى
ترى (د. محمود الجزیری) مامۆستا له‌ كۆلیژى پزیشكى زانكۆى (دیمه‌شق) له‌
سووریا باسى ده‌كات و ده‌ڵێت:


سه‌ره‌تا كه‌ دامه‌زرام وه‌ك مامۆستا له‌ كۆلیژى پزیشكى زانكۆى دیمه‌شق,
برِیارى سوودى ئاو خواردنه‌وه‌مدا له‌گه‌ڵ خۆراكدا ئه‌ویش به‌ پشت به‌ستن
به‌ فه‌رمووده‌كه‌ى پێغه‌مبه‌ر (د.خ):

فَثُلُثٌ لِطَعامهِ, وَ ثُلُثٌ لِشَرابِهِ, وَ ثُلُثٌ لِنَفَسِه ,

و ئامۆژگارى نه‌خۆشه‌كانى خۆمم پێده‌كرد كه‌ ژماره‌یان گه‌یشته‌ زیاتر له‌
نیو ملیۆن و له‌سه‌ر خۆشم جآبه‌جێم ده‌كرد, له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شــــــدا
كـــــه‌ قوتابى یه‌كــــانم لــــه‌و سه‌رده‌مه‌دا له‌گه‌ڵ ئه‌م بۆچوونه‌ى
مندا نه‌بوون, چونكه‌ له‌ سه‌رچاوه‌ بێگانه‌كاندا ده‌یووت ئه‌م كرداره‌
زه‌ره‌ى هه‌یه‌, منیش سوور بووم له‌سه‌ر ئه‌و رایه‌ى كه‌ له‌كاتى
خواردنــــدا چــــه‌ند خـــــۆراك ده‌خـــــۆیت ئه‌وه‌نده‌ش خواردنه‌وه‌ى
له‌گه‌ڵ بخۆ, و به‌گوآى ئه‌و كتێبانه‌م نه‌ده‌كرد, ئه‌وه‌بوو له‌گه‌ڵ
بـــــه‌ره‌و پێـــش چــــــوونى زانســتى پزیشــــكى و لـــــه‌م
ساڵانـــــه‌ى دوایــــى دا توێژینه‌وه‌كان هاتنه‌ سه‌ر ئه‌و رایه‌ و
پشتگیرى ئه‌و ووته‌یه‌ى پێغه‌مبه‌رمانى كرد, چونكه‌ دۆزرایه‌وه‌ كه‌
خواردنه‌وه‌ى ئاو و شله‌مه‌نى له‌گه‌ڵ خواردندا ده‌بێته‌ هـــۆى زیـــاد
كردنى رژاندنى ده‌ردراو و ئه‌نزیمه‌كــــــانى گـــــه‌ده‌ و
جگــــــــــــه‌ر و ریخۆڵه‌كانیش, و یارمه‌تى هه‌رس كردنى
خواردنــــــه‌كه‌ ده‌دات لـــــه‌ رآى نـــــه‌رم كردنه‌وه‌ى و
ئاماده‌كردنى بۆ هه‌ڵمژینى ئه‌و ده‌ردراوه‌ هه‌رسكه‌رانه‌ و قه‌بزیش
كــــه‌م ده‌كــــــاته‌وه‌, بۆیــــه‌ منیش هــــــه‌ر لــــه‌ كۆنه‌وه‌
ئامۆژگارى ئه‌و نه‌خۆشانه‌م ده‌كرد كه‌ قه‌بزیى درێژخایه‌نیان هه‌بوو
به‌وه‌ى له‌گه‌ڵ خواردندا رێژه‌یه‌كى زۆر ئـــــــــاو بخــــــۆنه‌وه‌ و
ده‌رچـــــوو كـــــه‌ ئامۆژگارى یه‌كى زۆر به‌سووده‌ و 100%
سه‌ركه‌وتووه‌.

یه‌كێك له‌ مامۆستا موسوڵمانه‌كان كه‌ ناوى (ڕحمد حمید)ه‌ و مامۆستایه‌ و
مامۆستایه‌ له‌ كۆلیژى ( الشريعة و أصول الدين ) هه‌ستا به‌ جآبه‌جآ
كردنى ئه‌م فه‌رمووده‌یه‌ له‌سه‌ر خۆى و بۆ ماوه‌یه‌كى زۆر به‌رده‌وام بوو
له‌سه‌رى, ئاكامى ئه‌م كرداره‌ى زۆر جێى دڵخۆشى و رێز بوو كه‌ بینى كێشى
له‌ 115كیلۆگرامه‌وه‌ دابه‌زى بۆ ته‌نها 75كیلۆگرام, كه‌واته‌ ئه‌م
فه‌رمووده‌یه‌ یه‌كێكه‌ لـــــه‌ ناوازه‌تریـــن و ره‌وانبێژتریــــن
ئـــــه‌و فه‌رموودانــــه‌ى كــــه‌ ئیعجازى زانستــــى یان لــــــه‌خۆ
گرتـــــووه‌, ته‌نانــه‌ت دوور له‌دینــــان و دوژمنانـــــیش دانیـــــان
بــــه‌ گــــــه‌وره‌یی و دانـــــایی ئــه‌م ووته‌یــــــه‌دا نــاوه‌,
( د.عبدالباسط السيد ) ســــه‌رۆكى بــــه‌شى كیمیاى ژیـــانى لـــــه‌
په‌یمانگاى توێژینه‌وه‌ى نیشتمانى له‌ قاهیره‌-میێر ده‌ڵێت: له‌
سه‌ردانێكمدا بۆ شارى (شتوتگارت) ى ئه‌ڵمانیا چووم بۆ نه‌خۆشخانه‌ى
سه‌ره‌كى له‌و شاره‌دا كه‌ هـــــــه‌زاران پزیشــــك و
كــــــارمـــــه‌ندانى ته‌ندروستى كارى تێدا ده‌كه‌ن, كاتێك چوومه‌ هۆڵى
سه‌ره‌كى نه‌خۆشخانه‌كه‌وه‌ شتێـــــكى سه‌یـــــرم بینى! بینیـــم
لــــــه‌ چوارچێوه‌یه‌كى گه‌وره‌دا نووسینێك به‌ هــــه‌ردوو زمـــــانى
عـــــه‌ره‌بى و ئه‌ڵمـــــانى نووسراوه‌ كه‌ ده‌ڵێت:

(فَإِنْ كانَ لا بُدَّ: فَثُلُثٌ لِطَعامهِ, وَ ثُلُثٌ لِشَرابِهِ, وَ ثُلُثٌ لِنَفَسِه ),

و له‌ژێرى دا وه‌رگێرِانى ووته‌كه‌ به‌ زمانى ئه‌ڵمـــــــانى
نووســــراوه‌, لــــــه‌ كۆتــــایى دا نووســـــراوه‌ كـــــه‌
ئه‌مـــــه‌ ووتــــه‌ى (محمد) پێغه‌مبــــــه‌رى ئیسلامــــــه‌!! خــــۆ
ئــــــه‌وان باوه‌رِیان به‌ پێغه‌مبــــه‌رێتى مــحـمـد (د.خ) نى یه‌؟
به‌ڵام ئه‌م ووته‌یه‌ له‌بــــه‌ر دانــــایی زۆرى و ســــووده‌كانى
كردوویانـــــه‌ بـــه‌ سیاسه‌تێك بۆ خۆیان له‌ بوارى خۆراكدا.


نموونه‌ى دووه‌م:


په‌یدا بــوونى قه‌لــَه‌وى لــه‌ دوا رۆژدا:


-عن عِمران بن حُصين (رَضيَ الله عنهما) قال: قال النبي (د.خ):
خَيْرُكُم قَرْني ثُمَّ الَّذينَ يَلُونَهُم, ثُمَّ الَّذينَ يَلُونَهُم,
ثُمَّ إنَّ بَعْدَهُم قَوماً يَشْهَدُونَ وَ لا يُسْتَشْهَدون, وَ يَخونون,
وَ لايُؤْتَمَنون, وَ يُنْذِرونَ, وَ لا يُوفونَ, وَ يَظْهَرُ فِيهِم
السُّمْن رواه البخاری و مسلم, و فی روایه‌ الترمژی: يَتَسَمَّنونَ وَ
يُحِبُّونَ السّمن ,


واتــــه‌: عیمــــرانى كــــورِى حوێه‌ین (ره‌زاى خوایان لێبێت) بۆمان
ده‌گێرِێتـــــه‌وه‌ كــــــــه‌ پێغه‌مبــــــه‌ر (د.خ) فه‌رموویـــه‌تى:
باشتــــرین ســــه‌ده‌ له‌نـــــاو موسوڵماناندا ئـــه‌و ســـه‌ده‌یه‌یه‌
كــــه‌ منى تێـــــدام (واتــــــه‌ ســـــه‌رده‌مى پێغه‌مبــــه‌ر و
هاوه‌ڵه‌كـــان), پاشــــان ئـــه‌و سه‌ده‌یه‌ى بـه‌دوامــــاندا دێــــت
(واتــــه‌ ســـه‌رده‌مى تابیعى یه‌كـــــان كــــــــه‌
شوێنكــــــــه‌وته‌ى هاوه‌ڵه‌كانن), پاشــــان ئـــه‌و سه‌ده‌یه‌ى به‌
دوایانـــــدا دێت (واته‌ سه‌رده‌مى تابیعى تابیعى یه‌كـــان), پاشـــان
دواى ئه‌مان و لــــه‌ داهاتوودا خه‌ڵكانێك په‌یدا ده‌بن كه‌ شایه‌تى
ناهــــه‌ق ده‌ده‌ن كــــــه‌ داواشیـــان لێنه‌كراوه‌ كه‌ شــــایه‌تى
بده‌ن, و خیـــانه‌ت ده‌كه‌ن و ده‌ستپاك نابـــن و كــــه‌سیش ئه‌مانه‌ت
ناداته‌ ده‌ستیان, به‌ڵێن و نه‌زر ده‌كه‌ن و نایبه‌نه‌جآ و بآوه‌فان,
هه‌روه‌ها قه‌ڵه‌وى یــــــان تێدا په‌یــــدا ده‌بێت, یـــــان
فه‌رموویه‌تى: خــــۆیان قه‌ڵـــــه‌و ده‌كــــه‌ن و حه‌زیان له‌ قه‌ڵه‌وى
یه‌.


له‌م فه‌رمووده‌یه‌دا پێغه‌مبه‌ر (د.خ) ئاگـــــادارمان ده‌كــــــاته‌وه‌
لــــــه‌ چـــــه‌ند گۆرِانكارى یه‌ك له‌ كۆمه‌ڵگادا كه‌ له‌دواى
سه‌رده‌مى پیرۆزى ئه‌وه‌وه‌ په‌یدا ده‌بن, زانایانى فه‌رمووده‌ ده‌ڵێن
كــــــه‌ ئـــــته‌م نیشانانه‌ له‌ داهاتوودا روو ده‌ده‌ن و به‌ ئاشكرا
خه‌ڵكى به‌چاوى خۆیان ده‌یبینن, لێره‌دا پێغه‌مبه‌ر (د.خ) چه‌ندین نیشانه‌ى
كۆمه‌ڵایه‌تى بــــاس كـــــردووه‌ كــــــه‌ ئێره‌ شوێنى ئه‌وه‌ نى یه‌
لێى بدوێین, ئه‌وه‌ى به‌لاى ئێمـــــه‌وه‌ مه‌به‌سته‌ ئـــــه‌و نیشانه‌
ته‌ندروستى یه‌یه‌ كـــــه‌ لـــــــــه‌ كۆتـــــایی فه‌رمووده‌كه‌دا
هاتووه‌ كه‌ ده‌فه‌رموێت: له‌ داهاتوودا قه‌ڵه‌وى به‌ شێوه‌یه‌كى به‌رچاو
له‌ناو خه‌ڵكى دا په‌یدا ده‌بێت, په‌یدا بوونى قه‌ڵه‌وى له‌ خۆى دا ئاماژه‌
دانه‌ به‌ پێشكه‌وتنێكى گه‌وره‌ كـــــه‌ لـــــه‌ ژیــــانى خه‌ڵكى دا
رووده‌دات, چونكــــــه‌ شێوازى ژیان له‌ سه‌رده‌مى پێغه‌مبه‌ردا (د.خ) واى
له‌ مرۆڤه‌كان نـــــه‌ده‌كرد كـــــه‌ قه‌ڵـــــه‌و ببن, زوربـــــه‌ى
هــــــه‌ره‌ زۆرى خه‌ڵكى لــــــه‌و سه‌رده‌مــــــانه‌دا یـــان بـــــه‌
كشتــوكاڵ و ئاژه‌ڵدارى یان به‌ بازرگانى یه‌وه‌ خه‌ریك بوون, كــه‌
ئــــه‌م ئیشـــــانه‌ ئه‌ركێكى زۆرى ده‌وێت تــــــاوه‌كو مـــرۆڤ
بژێــــوى خۆى و خێزانه‌كه‌ى پآ پــه‌یدا بكــــات, چونـــكه‌ هۆكاره‌كانى
كشتوكـــاڵ و كـــاركردن و هاتووچۆ زۆر ســــه‌ره‌تایی بــــوون,
ئــــه‌مه‌ سه‌ره‌رِاى ئه‌و كاره‌ساته‌ سروشتى یانه‌ى كه‌ مرۆڤ
نه‌یده‌توانى خۆى لێ بپارێزێت و زۆر جار ره‌نجى به‌فیرِۆ ده‌برد.


به‌ڵام له‌ رۆژگارى ئه‌مرِۆدا هه‌موو شتێك له‌ ژیاندا هانى مرۆڤ ده‌دات بۆ
قه‌ڵه‌و بوون, چونكه‌ شێوازى ژیان زۆرێك له‌ هیلاكى و ماندوو بوونى مرۆڤى
كه‌م كردووه‌ته‌وه‌, مرۆڤ له‌ شوێنى خۆیه‌وه‌ ده‌تـــــوانێت
په‌یــــــوه‌ندى بـــــه‌ هـــــه‌موو سووچێــــكى ئــــه‌م
جیهانــــه‌وه‌ بكــــات و كاره‌كــــانى خـــۆى راپه‌رِێنێت و
ته‌نـــانه‌ت رێكه‌وتن نامـــه‌ى بازرگــــــانى گـــه‌وره‌ش ببه‌ستێت,
هاتووچۆ بۆ هه‌موو شوێنێكى دونیا زۆر ئاسانه‌ و پێویست به‌ هیلاكى و ماندوو
بوون ناكات, ته‌نانه‌ت كارى پیشه‌ســــازیش له‌نـــــــاو
كارگــــــــه‌كاندا به‌رِادده‌یه‌ك ئاسان بــــــووه‌ مـــرۆڤ ته‌نها
پێویست ده‌كات كـــــــه‌ چــــــاودێرى كارى ئامێره‌كان بكات و له‌كاتى
هه‌ڵه‌ و خراپ بووندا به‌ دوگمه‌یه‌ك ده‌یان وه‌ستێنێت, ئه‌م ئیسراحه‌ته‌
لایه‌نى كشتوكاڵ و ئاژه‌ڵداریشى گرتووه‌تــــــه‌وه‌, له‌لایـــــــه‌كى
تره‌وه‌ پێشكــه‌وتنى گه‌وره‌ لـــــه‌ بـــــوارى ئاماده‌كردنى خۆراك و
خوارده‌مه‌نى دا و جۆراوجۆرى یان به‌شێوه‌یه‌ك كه‌ پێشتر نموونه‌ى
نه‌بووه‌, واى لـــــــه‌ مرۆڤـــــه‌كان كردووه‌ كه‌ رێژه‌یه‌كى زیاتر له‌
خواردن بخۆن, له‌ كۆتایى دا جمووجووڵى كه‌مى رۆژانه‌ى مرۆڤه‌كان
بـــــــه‌ قاچه‌كـــــان و ده‌سته‌كـــــانى هۆكارێكى تـــــــره‌,
ئه‌وه‌تا په‌یژه‌ى كاره‌بــــــــایی ســــه‌رى ده‌خـــات و
دایده‌به‌زێنێت, و ئۆتۆمبیــــل بـــــۆ هـــــــه‌ر شوێنێك بیـــــه‌وێت
ده‌یبـــــات, كه‌واتــــه‌ ده‌سته‌واژه‌ى (په‌یدا بوونى قه‌ڵه‌وى) زۆر
موعجیزه‌ و له‌خۆى دا هه‌واڵدانى تێدایه‌ به‌و گۆرِانكـــارى یه‌
گــــه‌ورانه‌ى كــــــه‌ لــــــه‌ شێوازى ژیانى مرۆڤه‌كاندا رووده‌دات.


هاتنى ئه‌م ووتــــه‌یه‌ له‌نــاو هه‌واڵدانى پێغه‌مبه‌ردا (د.خ) بــــــه‌
روودانى چه‌ندین شتى خراپ لــــه‌ دوارۆژدا وه‌ك: شایه‌تى درۆ و
خیانـــــه‌ت و بآوه‌فـــــایی, ئـــــه‌وه‌ ده‌گه‌یه‌نێت كـــــه‌ ئه‌میش
هـــه‌ر خـــراپه‌ و پێویسته‌ مرۆڤ هـــه‌وڵ بـــــدات خــــۆى لێبپارێزێت,
له‌لایه‌كى تره‌وه‌ پێغه‌مبه‌ر (د.خ) له‌ چه‌ندین فه‌رمووده‌ى تردا زه‌مى
ئه‌و كه‌سانه‌ى كردووه‌ كه‌ به‌ به‌رده‌وامى تێرن و زیادرِه‌وى له‌
خواردندا ده‌كه‌ن, سه‌ره‌تا بابزانین كـــــه‌ خــــــواى گـــه‌وره‌ له‌
ســــووره‌تى (الأعـــــراف) ئـــــــایه‌تى 31دا ده‌فه‌رموێت:

وكُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ ,


واته‌: ئێوه‌ بخۆن و بخۆنه‌وه‌ به‌پآى پێویستیتان و ئیسراف و زیادرِه‌وى
مه‌كه‌ن, چونكه‌ په‌روه‌ردگار كه‌ســـــانى موسریفى خۆش ناوێت, له‌
فه‌رمووده‌یه‌كدا عبدالله ى كورِى عومه‌ر (ره‌زاى خـــــوایان لێبێــــــت)
بـــــۆمــــــان ده‌گێرِێتـه‌وه‌: رۆژێــــك پیــــــاوێك لـــــه‌ لاى
پێغـــه‌مبـــــه‌ردا قـــــرِقێنــــــه‌ى دایــــــــــه‌وه‌,
پێغه‌مبه‌ریش (د.خ) فه‌رمووى:

كُفَّ عَنّا جِشائَك, فَإِنَّ أَكْثَرَهُم شَبَعاً في الدُّنيا
أَطْوَلُهُم جُوعاً يَومَ القِيامَة رواه الترمذي وابن ماجة و الحاكم و
ابن حبــان و صححــه الألباني في (صحيح الجامع),

واتـــــه‌: پــــآى فـــه‌رموو: فڵانه‌ كه‌س قرِقێنه‌ مه‌ده‌ره‌وه‌
به‌سه‌رماندا چونكه‌ ئه‌و كه‌سه‌ى له‌ دونیادا زۆرترین كـــــات تێربێت,
درێژترین كــــاتیش لـــــه‌ دوارۆژدا بــــرسی ده‌بێـــــت,
هــه‌روه‌هـــــا عائیشـــــه‌ى خێــــزانى پێغه‌مبــــه‌ر (ره‌زاى خواى
لێبێت) ده‌ڵێت: (یه‌كـــه‌م به‌ڵایه‌ك كه‌ به‌سه‌ر ئــــه‌م
نه‌ته‌وه‌یــــه‌دا هــــات دواى پێغه‌مبه‌ر (د.خ) بریتـــى بـــــوو
لــــه‌ تێرى به‌رده‌وام, چونكه‌ خه‌ڵكى كه‌ تێربوون له‌شیان قه‌ڵه‌و
ده‌بێت و دڵه‌كانیان لاواز ده‌بێت و ئاره‌زووه‌كانیان به‌هێـــــز و بآ
راگیــــر ده‌بێــــت) بـــوخارى لــــــه‌ كتێبى (الچعفاء)دا هێناوى
یه‌تى.


خواى په‌روه‌ردگار كه‌ ده‌فه‌رموێت


وكُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ ,


لێره‌دا فه‌رمانمان پآده‌كات به‌ كه‌م خۆرى, ئه‌م یاسایه‌ى كه‌ ئایه‌ته‌
پیرۆزه‌كه‌ دیـارى كــردووه‌ لـــــه‌ رۆژگـــــارى ئه‌مرِۆدا بووه‌ به‌
بنه‌مایه‌كى هه‌ردوو زانستى پزیشكیى خۆپــــارێزى ( الطب الوقـــائي
Preventive Medicine) و زانستى پزیشكیى چۆنێـتى چــــــاره‌سه‌ر كـــــردن و
ده‌رمانـــــدان ( الطــــب العــــلاجي Therapeutic Medicine),
هه‌روه‌ها به‌ لوتكه‌ داده‌نرێت له‌ ئیعجازى پزیشكـى لـــــه‌م دوو
بـــــــواره‌دا چــــــونكه‌ هـــیــــــچ ســـــه‌رچاوه‌یه‌كى پزیشكى و
خۆپارێزى نابینیــــن كـــــه‌ ته‌ئكیـــد نه‌كات له‌سه‌ر كه‌م كردنــه‌وه‌
و دیــــارى كردنــــى خـــــواردن و خــــواردنه‌وه‌ى رۆژانــــه‌,
بــــه‌ مه‌بـــــه‌ستى گه‌یشتن به‌ ته‌ندروستى یه‌كى نموونه‌یی, ته‌نانه‌ت
زۆرێك له‌ پزیشكان جۆرێكى چاره‌سه‌ر كه‌ بۆ نه‌خۆشه‌كانیانى داده‌نێن
بریتى یه‌ لـــــــه‌ كــــه‌م كــردنه‌وه‌ى خواردنى رۆژانه‌ و رێگرتن
لــــه‌ خــــواردنى هه‌ندێك جــــۆرى خـــــۆراك, ئه‌مـــــه‌ش
دووپـــــاتى ده‌كـــاته‌وه‌ كــــه‌ هــــه‌موو برِێكى خۆراكى زیــــاده‌
لـــــه‌ پێویستى مرۆڤ ده‌بێته‌ هۆى نه‌خۆش خستـنى ئـــه‌و كه‌سه‌.


یه‌كێــــك لــــــه‌ خه‌ته‌رنـــــاك تــــرین و مه‌ترسیــــدار تریـــــن
نه‌خـــــۆشى سـه‌رده‌م بریتى یه‌ لــــــه‌ (قه‌ڵــــه‌وى), بــه‌ڵآ
قه‌ڵه‌وى نه‌خۆشى یه‌ كه‌ زۆر كه‌س ئه‌مه‌ نازانێت, به‌ پله‌ى یه‌كه‌م
به‌هۆى زۆر خۆراكى یه‌وه‌ تووشى مرۆڤ ده‌بێت, چونكه‌ كاتێك مرۆڤ خواردنى
زیـــاد لـــــه‌ پێویستى رۆژانــــه‌ى ئه‌ندامه‌كان و چالاكى یه‌كانى
ده‌خوات, ئه‌و برِه‌ خواردنه‌ زیاده‌یه‌ له‌ش به‌فیرِۆى نادات و لــــه‌
شێوه‌ى چه‌ورى دا له‌ژێر پێست و ده‌ورى ریخۆڵه‌كان و شوێنى تردا
هه‌ڵیده‌گرێت بۆ كاتێك كه‌ له‌ش پێویستى بێت و هه‌روه‌ها له‌ژێر پێستدا
وه‌ك نه‌گه‌یــــه‌نه‌رێك پــــــارێزگارى لــــــه‌ ئۆرگانه‌كانى
نـــــاوه‌وه‌ ده‌كات و نایه‌ڵێت گه‌رمى لــــــــه‌ش به‌فیرِۆ
بـــــرِوات, ئه‌مـــه‌ میكانیزمێكى زیره‌كانه‌ و به‌حیكمه‌ته‌ بۆ لـه‌ش
دانــــراوه‌, چـــــونكه‌ لــــه‌ سه‌رده‌مـــــه‌ كۆنه‌كاندا مرۆڤ جارى
وا هه‌بووه‌ به‌ چه‌ند رۆژێك جارێك ژه‌مێك خۆراكى ده‌ست كــــه‌وتووه‌ و
لــــه‌و مــــاوه‌ى بێخۆراكى یه‌دا لـــــه‌ش خـــــۆراكه‌
هــــه‌ڵگیراوه‌كه‌ى بـــه‌كار هێنــــــاوه‌, بـــــه‌ڵام لـــــه‌مرِۆدا
ئێمــــه‌ ئـــه‌م كرداره‌مان تێكداوه‌, چونكه‌ بوارى له‌ش ناده‌ین ئه‌و
خۆراكــــه‌ هه‌ڵگیـــراوه‌ ســـه‌رف بكـــــات و بــــــه‌رده‌وام
خــــــواردنى زیـــــاده‌ ده‌خۆین, ئه‌مــــه‌ وا لــــه‌ لـــــه‌ش
ده‌كات كـه‌ بـــه‌رده‌وام بێــــت لــــه‌ هه‌ڵگرتنى خواردنه‌
زیـــاده‌كه‌دا و وورده‌ وورده‌ ئـــــه‌و كــــه‌سه‌ بــــه‌ره‌و
قه‌ڵـــــه‌و بــــوون ده‌رِوات, قه‌ڵـــه‌وى و خــــــۆراكى زیــــاده‌
ئه‌ركێـــكى زۆر و نارِه‌حــــــه‌ت ده‌خـــــاته‌ ســـه‌ر دڵ و جگــه‌ر و
زراو و په‌نكریــــاس و گـــه‌ده‌ى مرۆڤ و ده‌ردراوه‌كانیان, كـــــه‌
سـه‌ره‌نجام چه‌ندین نه‌خۆشى تـرى وه‌ك: به‌رزبوونى په‌ستانى خوێن (
ظـغــط ), گه‌وره‌ بـــوون و شكســت هێنانى جگــه‌ر, نه‌خۆشى یه‌كــــانى
دڵ و خوێنبه‌ره‌كان (70%ى ئه‌وانه‌ى نه‌خۆشى دڵیان هه‌یه‌ كێشیان لـــــه‌
رادده‌ى ئاسـایی زیاتره‌), قه‌ڵـــه‌وى ته‌نــــانه‌ت سنگـــه‌كـوژه‌ (
ذبحــة ) و جلگه‌ى دڵ و (مردنــى كتوپر Sudden Death) دروســت ده‌كــات,
هۆكارێكى ســه‌ره‌كى تووش بوونیشه‌ بــه‌ نه‌خـــۆشى شـــه‌كره‌ لـــه‌
جـــۆرى دووه‌م (Type 2 Diabetes Mellitus) كـه‌ لـه‌ گه‌وره‌دا رووده‌دات و
بینراوه‌ 80%یان قه‌ڵه‌ون, بینراویشه‌ فاكته‌رێكى كاریگه‌ره‌ لــــه‌
دروســـت بــــوونى هـــه‌ندێك جــــۆرى شێرپه‌نجه‌دا.


لــــه‌ كتێبى (الســمنة خـطــر ولكــن لها عـــلاج)ى (د.حــلمي ريــــاض
)دا هـــاتووه‌: گرنگترین هۆكاره‌كانى قه‌ڵه‌وى به‌پآى رادده‌ى گرنگى یان
ئه‌مانه‌یه‌:


1-زیادرِه‌وى و ئیسراف له‌ خواردنى خۆراكدا به‌گشتى.

2-زیـــادرِه‌وى لــــه‌ هه‌ندێــــك جــــۆرى خۆراكدا وه‌ك: شیرینى
یه‌كان, كـه‌ هه‌ستى تێرى لــه‌ مرۆڤدا دروست ناكات به‌ڵكو ته‌نها هه‌ست
به‌ پرِبوونى گه‌ده‌ى ده‌كات, هــــه‌روه‌هـــا ئــــه‌و كــه‌ســــانه‌ى
مـــــادده‌ سه‌رخۆشكه‌ره‌كان (مه‌شروب و بیره‌) زۆر ده‌خۆنه‌وه‌.
3-هۆكارى بـــۆماوه‌یی, له‌ رێژه‌یه‌كى كه‌مى خه‌ڵكى دا.
4-حاڵه‌تى ده‌روونى ئـــه‌و كه‌سه‌, بۆ نموونه‌: دڵــه‌رِاوكآ زۆر جـــار مرۆڤ چاوبرسى ده‌كات و زیادرِه‌وى پآده‌كات له‌ خواردندا.
5-هه‌ندێــك جــۆرى نه‌خۆشــى كـــه‌ كێشى مرۆڤ زیاد ده‌كات.
6-تێكچـــوونه‌ هۆرمۆنى یه‌كـــان, بـــــۆ نموونه‌: كه‌مى رژاندنى هۆرمۆنى
رژێنى ده‌ره‌قى (Thyroid Gland) ده‌بێته‌ هۆى قه‌ڵه‌و بوونى ئه‌و كه‌سه‌.
ئه‌و شته‌ى كــه‌ به‌رده‌وام پزیشكـــان دووپــــاتى ده‌كه‌نــــه‌وه‌
ئـــــه‌وه‌یه‌: (بــــــــۆ پـــــاراستنى دڵــت لـــه‌ نه‌خــــــۆشى و
مه‌ترسى یه‌كان زۆر گرنگه‌ كه‌ رژێمێكى خۆراكى دروست به‌كاربهێنیت و دوور
كه‌ویته‌وه‌ له‌ هۆكاره‌كانى قه‌ڵه‌وى), ئه‌وه‌ى له‌ قورئان و سوننه‌تدا
هاتووه‌ له‌ كه‌م خواردن و تێرنه‌بوونى به‌رده‌وام بریتى یه‌ له‌
رێگه‌یه‌كى خۆپارێزى له‌ قه‌ڵــــــه‌وى كــــه‌ زۆر ســـــوود بــه‌خشه‌ و
رآده‌گرێت له‌ په‌یدا بوونى قه‌ڵه‌وى, پاك و بێگه‌ردى بۆ په‌روه‌ردگار و
پێغه‌مبه‌ره‌ به‌رِێزه‌كه‌ى كه‌ مامۆستاى مرۆڤایه‌تى یه‌ له‌ هه‌موو شتێكدا
و به‌رده‌وام بۆ سوودى مرۆڤایه‌تى قسه‌ و ره‌فتارى كردووه‌.

لێره‌دا له‌بیرمان نه‌چێت كه‌ ئاگادارى خوێنه‌رانى به‌رِێز بكه‌ین كه‌ وه‌ك
چۆن زیادرِه‌وى له‌ خواردندا به‌گشتى زه‌ره‌ره‌, هه‌روه‌ها زیادرِه‌وى له‌
هه‌ندێك جۆرى خۆراكیشدا هه‌ر زه‌ره‌رمه‌نده‌, به‌ تایبه‌تى له‌
به‌كارهێنانى چه‌ورى دا, چه‌ورى یه‌كان وه‌ك زانایان باسیان كردووه‌
دابه‌شكراون بۆ دوو جۆرى سه‌ره‌كى: چه‌ورى یه‌ ناتێره‌كان (Unsaturated
Fats) كه‌ ســـوودمه‌ندن و زه‌ره‌ریــــان نى یـــه‌ (وه‌ك زه‌یتى رووه‌كى:
زه‌یتى زه‌یتوون و زه‌یتى گــــوڵه‌ بـــه‌رِۆژه‌) و چـــــه‌ورى یه‌
تێره‌كــــان (Saturated Fats) وه‌ك كۆلیسترۆڵ كـــــه‌ چــــــه‌ورى
یه‌كه‌ لـــــه‌ ســــــه‌رچــــاوه‌ى حه‌یوانى یه‌وه‌ به‌ هه‌موو
شێوه‌كانى یه‌وه‌, توێژینه‌وه‌كان سه‌لماندوویانه‌ تاوه‌كو چه‌ورى یه‌
تێره‌كان له‌ خۆراكدا زۆر بێت, چانسى تووش بوون به‌ نه‌خۆشى یه‌كانى دڵیش
زۆرتر ده‌بێت, هه‌تاوه‌كو رێژه‌ى چه‌ورى كه‌م بێت باشتره‌ بۆ له‌ش, ئه‌م
كه‌مى یه‌ زه‌ره‌ر ناگه‌یه‌نێت له‌به‌ر ئه‌وه‌ى له‌ش خۆى هه‌ر نوقسانى یه‌ك
رووبدات له‌ بوونى چه‌ورى دا پرِى ده‌كاته‌وه‌ به‌وه‌ى كه‌ له‌ شه‌كرى
هه‌ڵگیراوه‌وه‌ دروستى ده‌كات, لێره‌دا فه‌رمووده‌یه‌كى پێغه‌مبه‌ر (د.خ)
دێنینـــــه‌وه‌ كــــــه‌ ده‌فـــــــه‌رموێت: الشَّيطان يَجْري مِن ابنِ
آدَمَ مَجْرى الدَّم , واته‌: شه‌یتان له‌گه‌ڵ خوێندا به‌ناو له‌شى مرۆڤدا
ده‌سوورِێته‌وه‌, ئاشكرایه‌ كه‌ وه‌ك له‌ فه‌رمووده‌ى تریشدا هاتووه‌:


... إَنَّ الشَّيطانَ مِنَ النَار ...

رواه أحمد وأبو داود , واته‌: شه‌یتان لــــه‌ ئاگــــره‌وه‌یه‌,
كــــه‌واته‌ ده‌بێت مه‌به‌ست لـــــه‌ شـــــه‌یتانى جـــنۆكه‌ نه‌بێت
چــــونكه‌ ئه‌گـــــه‌ر ئـــه‌و بێت و بـــــه‌ له‌شماندا بسوورِێته‌وه‌
له‌ ماوه‌یه‌كى كه‌مدا ده‌مان سووتێنێت و له‌ناومان ده‌بات, كه‌واته‌ وه‌ك
هه‌ندێك له‌ زانایان ده‌ڵێن: مه‌به‌ست له‌و شه‌یتانه‌ى كه‌ له‌گه‌ڵ خوێندا
ده‌سوورِێته‌وه‌, ده‌بێت شتێكى ترى زۆر زه‌ره‌ر مه‌ند بێت, كه‌ له‌ چه‌ورى
یه‌ تێره‌كاندا خۆیان ده‌بیننه‌وه‌, كه‌واته‌ ده‌توانین بڵێین مه‌به‌ستێكى
ترى فه‌رمووده‌كه‌ ئـــــه‌وه‌یه‌ كـــــه‌ چـــــه‌ورى یه‌ تێره‌كان وه‌ك
شه‌یتان وان و له‌ناو له‌شدا و له‌گه‌ڵ خوێندا ده‌سوورِێنه‌وه‌ و زه‌ره‌رى
زۆر گه‌وره‌ ده‌گه‌یه‌نن.


هه‌روه‌ها زیادرِه‌وى له‌ به‌كارهێنان و خواردنى شیرینیش هه‌ر ده‌بێته‌ هۆى
قه‌ڵه‌و بوون, چونكه‌ (وه‌ك باسكرا) ئه‌و شه‌كــــره‌ زیــــاده‌یه‌
لــــه‌ لــــه‌شدا هه‌ندێكى ده‌بێت به‌ چــــه‌ورى و لـــــه‌ژێر
پێســـتدا هه‌ڵده‌گیرێت, هه‌روه‌ها ئه‌میش هۆكارێكه‌ بۆ تووش بوون به‌
نه‌خۆشى شه‌كره‌ و بــــه‌رز بوونــــه‌وه‌ى فشــــارى خـــوێن و نه‌خۆشى
یه‌كانى دڵ و خوێنبه‌ره‌كان.


فه‌رمووده‌ پیرۆزه‌كه‌ى باسى په‌یدا بوونى قه‌ڵه‌وى ده‌كات له‌ چه‌ندین
لاوه‌ موعجیزه‌یــــــه‌, چـــــۆن كــــه‌سێك ئـــــه‌گه‌ر پشتگیرى
نه‌كرابێت به‌ وه‌حى ده‌توانێت هه‌واڵێكى ئاوا بدات له‌ سه‌رده‌مى هه‌ژارى و
نـــــه‌دارى دا و لـــــــه‌ ووڵاتێكى ووشـــكى بآبـــــه‌رووبوومى وه‌ك
نـیــوه‌ دورگـــــه‌ى عــــه‌ره‌بى دا؟! بـــــه‌رِاستى موعجیزه‌یـــه‌كى
گه‌وره‌یه‌ چونكه‌ قه‌ڵه‌وى بووه‌ته‌ یه‌كێك له‌ دیــــــارده‌
ئــــاشكــــراكــــانى ســـــه‌رده‌م و كێشه‌یه‌كى گــــه‌وره‌ى
نــــــاوه‌ته‌وه‌, رۆژ به‌رۆژیش له‌ زیادبووندایه‌, بۆ نموونه‌: به‌پآى
راپۆرتێكى سه‌نته‌رى كۆنترِۆڵ و خۆ پاراســــتن و رێگــــرتن لـــ.ـــه‌
نه‌خۆشى (Center for Disease Control



haiv








الموضوع الأصلي : ئیعجازىسوننه‌تى پیرۆزله‌ چه‌ند نموونه‌یه‌كى سه‌رده‌مدا // المصدر : منتدياتحلبجةنت // الكاتب: ibn islam




ibn islam ; توقيع العضو
 


  
مواقع النشر (المفضلة)
 


  
الــرد الســـريـع
..

هام جداً: قوانين المساهمة في المواضيع. انقر هنا للمعاينة
الرد السريع
 


  
خــدمات المـوضـوع
KonuEtiketleri كلمات دليليه
ئیعجازىسوننه‌تى پیرۆزله‌ چه‌ند نموونه‌یه‌كى سه‌رده‌مدا , ئیعجازىسوننه‌تى پیرۆزله‌ چه‌ند نموونه‌یه‌كى سه‌رده‌مدا , ئیعجازىسوننه‌تى پیرۆزله‌ چه‌ند نموونه‌یه‌كى سه‌رده‌مدا ,ئیعجازىسوننه‌تى پیرۆزله‌ چه‌ند نموونه‌یه‌كى سه‌رده‌مدا ,ئیعجازىسوننه‌تى پیرۆزله‌ چه‌ند نموونه‌یه‌كى سه‌رده‌مدا , ئیعجازىسوننه‌تى پیرۆزله‌ چه‌ند نموونه‌یه‌كى سه‌رده‌مدا
KonuLinki رابط الموضوع
Konu BBCode BBCode
KonuHTML Kodu HTMLcode
إذا وجدت وصلات لاتعمل في الموضوع او أن الموضوع [ ئیعجازىسوننه‌تى پیرۆزله‌ چه‌ند نموونه‌یه‌كى سه‌رده‌مدا ] مخالف ,, من فضلك راسل الإدارة من هنا
 

>




«الموضوع السابق|الموضوع التالي»
  

مواضيع ذات صلة

 


Loading...

  
الاتصال بنا  - الرئيسية- rss -إحصائيات -الأعلى
 
©phpBB | منتدى مجاني | منتدى مجاني للدعم و المساعدة | التبليغ عن محتوى مخالف | ملفات تعريف الارتباط التابعة لجهات خارجية | آخر المواضيع